Με αφορμή την εξομολόγηση μιας ερωτικής φαντασίωσης της συζύγου του, Alice, ένας διακεκριμένος γιατρός (Bill) ξεκινά ένα -θα λέγαμε- φαντασιακά ονειρικό ταξίδι, με στόχο την ερωτική απάτη, κατά το οποίο έρχεται σε επαφή με μια επικίνδυνη για τον ίδιο αδελφότητα, η οποία με την σειρά της τον φέρνει αντιμέτωπο με τις συνέπειες των επιλογών του , αλλά και της ίδιας του της ύπαρξης.

Το Eyes Wide Shut αποτέλεσε μία ταινία με την οποία πειραματίστηκε ο Kubrick και ήταν αρκετά μπροστά για την εποχή της [όπως φυσικά και άλλες ταινίες του Kubrick, π.χ. το 2001: A Space Odyssey (1968) και το A Clockwork Orange (1972)]. Αυτός θεωρώ υπήρξε και ο λόγος που όταν βγήκε στο μακρινό μα σύντομο την ίδια στιγμή 1999 στη μεγάλη οθόνη, το κοινό το αντιμετώπισε με μια ίσως μεγαλύτερη αμηχανία. Υπήρξε η τελευταία ταινία του Kubrick και δόθηκε ως final cut στα χέρια της εταιρείας παραγωγής Warner Bros., από τον ίδιο, ο οποίος έφυγε από την ζωή 4 ημέρες αργότερα. Σήμερα μας είναι σίγουρα στενάχωρο το γεγονός ότι ο ίδιος δεν υπήρξε εκεί, ως κλασικός θεατής αυτής της ταινίας – η οποία άφησε εποχή – και σημείωσε και σημειώνει μεγάλη επιτυχία.  

Ο Kubrick όμως, έκανε κάτι πιο μαγικό. Ξεπερνάει τα όρια του συμβατού, “ξεκουκουλώνει” τον φόβο και μας φέρνει σε ρόλο ονειροβάτη σε έναν εφιάλτη που μπλέκει τον έρωτα με τον θάνατο (ως τις δύο μεγαλύτερες ενορμήσεις του ανθρώπου σύμφωνα με την Φροϋδική Θεωρία) και την ψευδαίσθηση με την πραγματικότητα. Μάλιστα, ακόμη και μετά τον υπαινιγμό του ότι οι απειλές της μυστικής ομάδας που παρουσιάζεται στην ταινία είναι τεχνάσματα της φαντασίας του πρωταγωνιστή, εξακολουθεί σκοπίμως να υπάρχει στην ατμόσφαιρα μια αίσθηση σκεπτικισμού. Μάλιστα, η ύπαρξη της μάσκας στην ταινία δηλώνει ίσως ακριβώς την αντικειμενικοποίηση αυτής της ατμόσφαιρας: ένα ασταμάτητο φάσμα συναισθημάτων μεταξύ πραγματικότητας και πλάνης. Εδώ αξίζει να αναφερθεί μία πιθανή εξήγηση της σκηνής, κατά την οποία η μάσκα βρίσκεται στο μαξιλάρι του πρωταγωνιστή ενώ κοιμάται δίπλα η σύζυγός του (Nicole Kidman). Η μάσκα από μόνη της μπορεί να προσδίδει στην ατμόσφαιρα κάτι το πιο μυστηριακό, όμως μην ξεχνάμε και την κυριολεκτική της χρήση. Οι πρωταγωνιστές κάθε πρωί ξυπνούν και φορούν τις δικές τους μάσκες, δίνοντας στον περίγυρο να καταλάβει ότι πρόκειται για ένα επιτυχημένο και κυρίως ευτυχισμένο ζευγάρι, χωρίς προβλήματα.

Η πραγματικότητα όμως είναι άλλη, γεμάτη ψέμα και απιστία, κρυμμένη πολύ καλά, πίσω από μια μάσκα. Μέχρι που ο Bill αποφασίζει να μιλήσει στην Alice και τότε η μάσκα αυτή έρχεται στα δικά μας χέρια. Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν εύκολο για τον Bill, όταν καθ’όλη την διάρκεια της ταινίας παρουσιάζεται ως ένας άντρας που κουβαλά κάθε λογής στερεοτυπικό κοινωνικό ρόλο στο ασυνείδητό του και παλεύει να αποστασιοποιηθεί από ένα κυνήγι που δεν λέει να τελειώσει, ξεχνώντας πως αυτό συμβαίνει κατά κύριο λόγο μέσα του. Αυτή η πλάνη απλώνει τα πλοκάμια της και προσπαθεί να του κλέψει ό,τι του δίνει κοινωνική αξία: είτε αυτό είναι τα λεφτά του (ύπαρξη πολλών σκηνών με τον πρωταγωνιστή να “κουνάει” τα χρήματά του), είτε είναι η όμορφη σύζυγός του, είτε είναι η ιατρική του κάρτα, η οποία λειτουργεί εξευμενιστικά και του δίνει ταυτότητα. Αντίστοιχα, η ύπαρξη της συζύγου του Alice δεν είναι τυχαία. Μια γυναίκα, η οποία επέλεξε αυτόν τον άντρα, πνιγμένη και η ίδια από τα κοινωνικά και φυλετικά στερεότυπα, θεωρώντας πως ο μόνος τρόπος να τον κρατήσει – ή τέλος πάντων να έχει μια αξία σε αυτή την κοινωνία – είναι η ομορφιά της. Μάλιστα, δεν είναι επίσης τυχαία η σύνδεση του στερεότυπου αυτού, με την κόρη τους, η οποία φαίνεται στις σκηνές να καλλωπίζεται. 

Δεν είναι λίγο αν συλλογιστούμε πως αυτή η ταινία αποτελεί πραγματική Τέχνη με ‘Τ’ κεφαλαίο και είναι από εκείνα τα έργα τέχνης που όσες φορές κι αν τα δούμε, πάντα θα ανακαλύπτουμε κάποιο κρυφό μήνυμα/νόημα που θα μας σοκάρει. Ενδεικτικά, το συνθηματικό που χρειάστηκε ο πρωταγωνιστής για να εισέλθει στην μυστική συνάθροιση της αδελφότητας, ήταν η λέξη “Fidelio”, που προέρχεται από την λατινική λέξη fidelis, η οποία σημαίνει “πιστός”. Αυτό αποτελεί ένα στοιχείο που σχετίζεται άμεσα με τον πρωταγωνιστή (αλλά και με την πρωταγωνίστρια), όχι μόνο ως προς την θεώρηση που έχει για τις ερωτικές σχέσεις, αλλά και για την εμπιστοσύνη (και πίστη) που δείχνει στους ρόλους και τα στερεότυπα που η κοινωνία θέλει να του προσδίδει καθημερινά και που αυτός πρέπει να ακολουθεί. Μετά την είσοδό του στη συνάθροιση, βιώνει μια ιδιαίτερη τελετή, κατά την οποία ακούει μια ψαλμωδία, που δεν είναι φυσικά τυχαία. Πρόκειται για μια ορθόδοξη ψαλμωδία, η οποία διαβάζεται ανάποδα και ο ιερέας την πραγματοποιεί στη ρουμανική γλώσσα. Διαβάζεται ανάποδα γιατί ακριβώς ο δημιουργός θέλει να δείξει πως πρόκειται για μια σατανική συνάθροιση, ανθρώπων που στην πραγματικότητα δεν έχουν αληθινή και αγνή πίστη. Και αν έχουν, τότε το “Fidelio” δεν αναφέρεται τελικά στην πίστη η οποία ωφελεί, αλλά αντιθέτως ωφελείται.

Το απόκοσμο κλίμα κατά την διάρκεια της ταινίας, η μόνιμη αίσθηση ανθρωποκυνηγητού – κινδύνου, καθώς και οι εξαιρετικές ερμηνείες, κερδίζουν μέχρι και σήμερα ένα μεγάλο κομμάτι του σινεφίλ κοινού και καλώς – αν θέλετε την γνώμη μου. Μια ταινία και ένας κόσμος που την ίδια στιγμή βιώνονται σαν μια πραγματικότητα και σαν ένα πολύ καλό ψέμα, στολισμένα με χριστουγεννιάτικη μαγεία και ονειρική παραπλάνηση. Ψευδαίσθηση ή πραγματικότητα; Είναι αυτά που βλέπουμε κατά την διάρκεια της ιστορίας υπαρκτά ή μήπως όχι; Τελικά, ίσως δεν έχει και πολλή σημασία, καθώς επιλέγουμε ούτως ή άλλως να αγνοούμε αυτό που υπάρχει μπροστά μας και να ζούμε στην κοινωνία με Μάτια Ερμητικά Κλειστά...