Γράφει από την Θεσσαλονίκη ο σιν-ένοχος Νικόλαος Ε. Καββαδίας

Δεν ξέρω εάν πρόκειται γιά ψευδαίσθηση ή όχι, πάντως πολλοί πιστεύουν, ότι ο χρόνος μπορεί να σταματήσει εάν τον "κλείσεις" μέσα σε μια Εικόνα - Κινούμενη ή μη. Τι γίνεται, όμως, όταν κάποιος δημιουργός Εικόνων, κινουμένων και μη, αποφασίσει να γίνει ένα με τον χρόνο και να βουτήξει βαθιά μέσα του; Όπως ο Ιωνάς μέσα στην κοιλιά του κήτους, έτσι και κάποιοι σκηνοθέτες (αλλά και φωτογράφοι ή ζωγράφοι), χωρίς να έχουν τιμωρηθεί γιά κάποιο αμάρτημα, βουτάνε μέσα στην κοιλιά του Χρόνου γιά να δημιουργήσουν. Στην βουτιά τους αυτή δεν χρειάζονταν απολύτως κανέναν εξοπλισμό παρά μόνο Τύχη και, το κυριότερο, Υπομονή.

Το ντοκυμανταίρ σαν κινηματογραφικό είδος, ευνοεί τέτοιου είδους βουτιές στην κοιλιά του Χρόνου σε αντίθεση με την μυθοπλασία.

Η πρώτη φορά, που ήρθα σε επαφή με μιά δημιουργό, που φτιάχνει τα ντοκυμανταίρ της με αυτόν τον τρόπο, ήταν, όταν, ο μοναδικός  Δημήτρης Εϊπίδης αποφάσισε να μας συστήσει την σπουδαία Τσέχα ντοκυμανταιρίστρια Helena Třeštíková. Η 74χρονη δημιουργός αποφάσισε να συμμαχήσει με τον Χρόνο, ώστε να τον έχει πάντα δίπλα της και ποτέ πίσω ή μπροστά της. Παρακολουθεί και καταγράφει γιά είκοσι ολόκληρα χρόνια την ιστορία ενός φτωχοδιαβόλου και μας χαρίζει το 2008 το αριστουργηματικό "Ρενέ: Το ημερολόγιο του λησμονημένου" (René). Ένα χρόνο πρίν, τον Ιανουάριο του 2007, κάνει το μοιραίο λάθος και αναλαμβάνει το Υπουργείο Πολιτισμού. Παραιτείται πριν καν κυλήσει μήνας και διορθώνει το λάθος, χαρίζοντάς μας, αμέσως μετά, δύο αριστουργηματικά ντοκυμανταίρ: "René" το 2008 και "Katka" τo 2009. Γιά δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια η σπουδαία δημιουργός καταγράφει την βυθισμένη στην ηρωίνη ζωή της Κάτκα. Η Τρεστίκοβα μου αποκάλυψε γιά πρώτη φορά, πόσο γοητευτική μπορεί να είναι αυτή η βουτιά στον Χρόνο.

Δύο σπουδαία ντοκυμανταίρ, που οι "γυμνοί οφθαλμοί" μου, αξιώθηκαν να δουν στο 25ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκυμανταίρ Θεσσαλονίκης, είναι φτιαγμένα με τον τρόπο της Τρεστίκοβα: "Μουσική για Μαύρα Περιστέρια" των Γιόργκεν Λεθ και Αντρέας Κοφόντ το ένα (Music For Black Pigeons - Jørgen Leth, Andreas Koefoed) και "Απολλωνία, Απολλωνία" της  Λέα Γκλομπ το άλλο (Apolonia, Apolonia - Lea Glob). Και τα δυό τους είναι δημιουργημένα από Δανούς δημιουργούς και στα δυό τους η βουτιά στον Χρόνο κρατάει δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια!

Ο Γιόργκεν Λεθ και ο Αντρέας Κοφόντ, από το 2008 μέχρι και το 2021, ταξιδεύουν από την Βόρεια Αμερική ως την Ευρώπη και την Ιαπωνία, στο πλευρό του εξαιρετικού 45χρονου Δανού συνθέτη Γιάκομπ Μπρο (Jacob Bro) και καταγράφουν κάθε μουσική του συνάντηση. Το αποτέλεσμα μοναδικό! Μιά ταινία νανούρισμα, που το μόνο της "μειονέκτημα" είναι, ότι, από ένα σημείο και ύστερα, θέλεις να την δεις, με τον τρόπο, που οι, πραγματικά, μεγάλοι μουσικοί παίζουν: με κλειστά μάτια! Πολύ σύντομα θα επανέλθω και θα γράψω ένα άρθρο γι' αυτήν την τόσο σπουδαία ταινία.

Σ(τ)ον δρόμο της Τρεστίκοβα και των συμπατριωτών της, Γιόργκεν Λεθ και  Αντρέας Κοφόντ, περπατάει και η 41χρονη Λέα Γκλομπ. Την ίδια εποχή, που ο Λεθ με το Κοφόντ, αρχίζουν να ταξιδεύουν δίπλα στον Γιάκομπ Μπρο, εκείνη αρχίζει να ταξιδεύει δίπλα στην Απολονιά.

Η Γκλομπ (την οποία πρωτογνώρισα το 2015 με το σπουδαίο "Olmo and the Seagull", που συν-δημιούργησε με την 40χρονη Μπραζιλιάνα Πέτρα Κόστα - Petra Costa) καταγράφοντας την, πολλές φορές, απεγνωσμένη, επίπονη και επίμονη προσπάθεια της Απολονιά να πείσει και τους άλλους, ότι είναι σημαντική ζωγράφος, δημιουργεί μιά καθηλωτική ταινία με θέμα την Τέχνη, την Αγάπη, την Μητρότητα, την Σεξουαλικότητα, την αναπαράσταση και τους τρόπους με τους οποίους κατακτά κανείς την επιτυχία, σ' έναν κόσμο, που κυριαρχείται από την πατριαρχία, τον καπιταλισμό, και τον πόλεμο, χωρίς να χάνει τον εαυτό του. Η σκηνοθέτιδα κάποια στιγμή θέλει να κλείσει την κάμερα, αλλά ομολογεί πως δεν μπορεί! Έτσι συνεχίζει και μας χαρίζει ακόμα τριάντα λεπτά μοναδικής κινηματογραφικής εμπειρίας. Εννοείται, ότι πολύ σύντομα θα αφιερώσω ένα άρθρο και σε αυτό το σπουδαίο ντοκυμανταίρ.

Ο σωτήριος εθισμός μου στις Κινούμενες Εικόνες με δίδαξε, ότι η Ζωή είναι η μεγαλυτέρα των σεναριογράφων. Γι' αυτό, λοιπόν, δεν θεωρώ, διόλου, τυχαία, την συνύπαρξη στην φετινή Μεγάλων των Εικόνων Γιορτή και των τριών αυτών μοναδικών ταινιών, που βουτούν στην κοιλιά του Χρόνου και ταξιδεύουν μαζύ του.

Ο ¨Ρενέ" της Τρεστίκοβα είναι από τα ντοκυμανταίρ του κύκλου "Η τέχνη της πραγματικότητας: Πέρα από την παρατήρηση" - The Art of Reality: Beyond Observation", το "Απολλωνία, Απολλωνία" ανήκει στο Κυρίως Πρόγραμμα των "Ανοιχτών Οριζόντων" ("Open Horizons"), ενώ το σπάνιας ομορφιάς "Μουσική Γιά Μαύρα Περιστέρια" δικαίως θεωρήθηκε τοπ και σαν τέτοιο προβλήθηκε στην ενότητα Top Docs.

Καθώς φτάνω στο τέλος νιώθω σαν την Λέα Γκλομπ. Δεν θέλω να βάλω τέλος! Όπως εκείνη δεν ήθελε να "κλείσει" την κάμερα, έτσι κι εγώ δεν θέλω να "κλείσω" τούτο το κείμενο. Το αφήνω, λοιπόν, ανοικτό!