Έχουν περάσει πάνω από δύο μήνες από τότε που οι καλλιτέχνες της Ελλάδας  ξεσηκώθηκαν ενάντια σε μία από τις μεγαλύτερες υποβαθμίσεις του πολιτισμού στη χώρα που ακούει εν συντομία στο όνομα «ΠΔ85» και εξισώνει ουσιαστικά τα πτυχία των καλλιτεχνών με απολυτήρια λυκείου. 

Οι φράσεις «Σε εσάς που μας ακούτε», «Τώρα θα μας ακούσετε» και πολλά ακόμα συνθήματα έχουν κατακλύσει τα αστικά κέντρα της Ελλάδας, με την κινητοποίηση να αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες του καλλιτεχνικού κόσμου στη χώρα- αν όχι η μεγαλύτερη. 

Γιατί οι σπουδές των καλλιτεχνών μετράνε και είναι κρίμα η χώρα που γέννησε τον πολιτισμό αφενός να μην ακούει τους δημιουργούς της τέχνης, πόσο μάλλον να τους περιφρονεί. 

Μια επί πολλών ετών υποβάθμιση του πολιτισμού

Ωστόσο, πέρα από μια εξαιρετικά κυνική «απάντηση» (σε πολλά εισαγωγικά) της Υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, που ήταν απλώς  μια νέα νομοθετική πρόταση για την κατάταξη των καλλιτεχνών στην κατηγορία ΚΕ (Καλλιτεχνικό Έργο) κι όχι καλλιτεχνική εκπαίδευση- χωρίς καν να γίνεται λόγος για τις απολαβές τους και τα δικαιώματά τους- η εκκωφαντική σιωπή της κυβέρνησης απέναντι στα πυρά που δέχεται από την κοινή γνώμη για το προεδρικό διάταγμα δείχνει κάτι που όλοι πιστεύαμε, αλλά απείχε εντελώς από το δημόσιο διάλογο μέχρι σήμερα: η υποβάθμιση του πολιτισμού από τις ελληνικές κυβερνήσεις είναι ένα «έργο» πολλών ετών. 

«Τις τελευταίες δεκαετίες επιτελείται μια συντονισμένη προσπάθεια υποβάθμισης της τέχνης σ' όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης από την πρωτοβάθμια έως την ανώτατη εκπαίδευση», αναφέρει η Πρωτοβουλία των Σπουδαστών της Σχολής Σταυράκου, με την οποία μιλήσαμε για να μας δώσει μια πιο διεισδυτική ματιά στο υπόβαθρο του αγώνα των καλλιτεχνών.

Είναι χαρακτηριστικό πως στις ελάχιστες κρατικές πανεπιστημιακές σχολές κινηματογραφικών ειδικοτήτων, όπως το τμήμα Κινηματογράφου του ΑΠΘ, η εισαγωγή γίνεται μέσω Πανελληνίων κι όχι ειδικών εξετάσεων. Αυτή η μέθοδος θεωρητικοποιεί ακόμα περισσότερο το πρόγραμμα σπουδών, το οποίο καταλήγει να μην έχει καμία ουσιαστική σχέση με την κινηματογραφική τέχνη. Επίσης ας μην ξεχνάμε την αδιαφορία της κυβέρνησης απέναντι στους καλλιτέχνες την περίοδο της πανδημίας και το κίνημα Support Art workers. Η κυβέρνηση δεν φρόντισε να τους εξασφαλίσει μια οικονομική στήριξη σε μια περίοδο που δεν μπορούσαν να εργαστούν. Από τότε ,λοιπόν, ήταν φανερή μια αντιμετώπιση των ανθρώπων της τέχνης ως «παιδιών που κάνουν την πλάκα τους» πάρα ως επαγγελματιών που βιοπορίζονται από την τέχνη τους». 

Οι φοιτητές στην τέχνη, είτε είναι ενταγμένοι σε κάποια σχολή θεάτρου, όπως το Εθνικό, είτε σε μια κινηματογραφική σχολή αναγκάζονται να κάνουν δύο και τρεις δουλειές που πολλές φορές δεν έχουν καμία σχέση με το αντικείμενο τους προκειμένου να ζήσουν, μιας και ο κλάδος είναι από τους πιο επισφαλείς εργασιακά. Ακόμα κι αν ένας ανερχόμενος καλλιτέχνης βρει κάτι στον τομέα του, είναι πολύ πιθανόν να το κάνει απλήρωτα και αδήλωτα, μιας και δεν υπάρχει καμία μέριμνα από το κράτος.  

«Η υποβάθμιση της τέχνης και συγκεκριμένα του κινηματογράφου ήταν ,επίσης, εμφανής όταν στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης φέτος ο ίδιος ο πρωθυπουργός, την ίδια στιγμή που το Άστορ ,το Ιντεάλ και η Ίριδα απειλούνταν, μιλούσε για την άνοδο των κινηματογραφικών παραγωγών στην Ελλάδα και την στήριξη της κινηματογραφικής βιομηχανίας. Αυτό που ξέχασε όμως να πει ήταν ότι η στήριξη αυτή απευθύνεται μόνο σε μεγάλες παραγωγές κυρίως του εξωτερικού με υπέρογκα budget και όχι σε νέους καλλιτέχνες και σε μικρές παραγωγές. Το να γίνει η Ελλάδα ένα μεγάλο στούντιο στο οποίο θα έρχεται κάθε μεγαλοπαραγωγός να γυρνάει την ταινία του, με φτηνό εργατικό δυναμικό , στα μάτια μας, δεν αποτελεί πρόοδο και ανάπτυξη, αλλά πλήρη υποβάθμιση και εμπορευματοποίηση της τέχνης», λένε οι φοιτητές της Σχολής Σταυράκου. 

«Η σχολή μας είναι τμήμα ελευθέρων σπουδών και δεν αναγνωρίζεται ως ανώτερη εκπαίδευση πολύ πριν το ΠΔ85, καθώς δεν έχει πια την εποπτεία από το ΥΠΠΟ. Αυτό σημαίνει πως η τριετής σπουδή μας ισοδυναμεί με μεταλυκειακή εκπαίδευση, σεμιναριακού επιπέδου».

Στον κινηματογράφο, η ήδη υπάρχουσα εργασιακή επισφάλεια έχει ενισχυθεί από την κατάργηση της άδειας ασκήσεως επαγγέλματος για όλες τις ειδικότητες του κλάδου το 2014, καθώς εν τέλει δεν παίζουν κανέναν ρόλο τα ακαδημαϊκά  δικαιώματα στον εργασιακό χώρο, ενώ παράλληλα, οι ελλείψεις του χώρου είναι πολλές, ειδικά στον τομέα της διεύθυνσης φωτογραφίας, εικονοληψίας και μακινιστικού, τομείς που ενέχουν σοβαρό κίνδυνο και ευθύνη, αναφέρουν οι φοιτητές. «Τα πρωτόκολλα ασφάλειας δεν είναι καθόλου συγκεκριμένα και, όπως είπαμε, τις ειδικότητες αυτές μπορεί να τις εξασκήσει ο καθένας, γεγονός που ενισχύει την επικινδυνότητα αλλά και το φθηνό εργατικό προσωπικό».

Η τέχνη στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται σήμερα από δύο φράσεις: ελλειμματικές συνθήκες και ταξικότητα, με τη δεύτερη να συνιστά μια πραγματικότητα για τον κάθε Έλληνα του κλάδου που δεν μπορεί να υποστηρίξει σπουδές σε μια ιδιωτική σχολή, αλλά με υπέρογκα δίδακτρα, ενώ ειδικά στον κινηματογράφο, τα δημόσια πανεπιστήμια, όπως το ΑΠΘ υστερούν σε  σύγχρονο εξοπλισμό. Οι ιδιωτικές σπουδές είναι μονόδρομος. Άλλωστε όπως φαίνεται οι ιδιωτικοποιήσεις είναι πια «αγαπητές» στη χώρα μας για οτιδήποτε θα έπρεπε να είναι δημόσιο. 

Και κάπως έτσι, τα κολέγια μπορούν να έχουν ισότιμα πτυχία με τα ΑΕΙ, γεγονός που θα έκανε τα θύματα του Πολυτεχνείου να οργίζονται ακόμα και από τον Παράδεισο- και όχι μόνο για τα πτυχία  των καλλιτεχνών, αλλά για όλη την ελληνική εκπαίδευση.

Ταυτόχρονα, χάρη στην εγκληματική αδιαφορία της κυβέρνησης και άλλη μια «επιτυχημένη» ιδιωτικοποίηση των ελληνικών τρένων, η Ελλάδα θρηνεί αυτή την περίοδο τα δεκάδες θύματα. Και για άλλη μια φορά, ήταν οι νέοι που βγήκαν στους δρόμους για να φωνάξουν πως δεν ήταν απλά ένα λάθος, αλλά ένα έγκλημα που συγκάλυπταν διαδοχικά οι κυβερνήσεις εδώ και πολλά χρόνια

CR: Πιστεύετε πως ο δικός σας αγώνας, που οργανώθηκε κυρίως από νέους ανθρώπους και σπουδαστές, επικοινωνεί με τον ξεσηκωμό για την τραγωδία Τέμπη;

Ο αγώνας μας είναι απόλυτα συνυφασμένος με τον αγώνα για το κρατικό έγκλημα που συνέβη στα Τέμπη. Ξεκινήσαμε όλη αυτή την προσπάθεια για να υπερασπιστούμε τις σπουδές μας, την δουλειά μας, τα δικαιώματα μας, αλλά ,εν τέλει, καταλήξαμε να υπερασπιζόμαστε την ίδια μας την ζωή. Γιατί, και αυτό δυστυχώς αποδείχτηκε με τον πιο τραγικό και άδικο τρόπο, όλα αυτή την στιγμή αφορούν την υποβάθμιση της αξίας της ίδιας μας της ζωής. Από το να μην έχεις στο ήλιο μοίρα πάρα τα τρία έτη των σπουδών σου και τους κόπους σου, από την αβίαστη δυνατότητα εκμετάλλευσης σου στο χώρο εργασίας, μέχρι την απουσία μέριμνας για τα μέσα μαζικής μεταφοράς και την ασφάλεια των επιβατών, όλα έχουν να κάνουν με το ζήτημα κέρδους και ζωής. Το κέρδος μπαίνει πάνω από την ζωή και τελικά ο αγώνας μας, ο αγώνας όλων των ανθρώπων που παλεύουν αυτό το διάστημα έχει να κάνει με αυτή την προσπάθεια εξαθλίωσης μας ως οντοτήτων. Πρόκειται για ξεκάθαρη κρατική βία. Είναι βία να μην μπορούμε να σπουδάσουμε χωρίς να δίνουμε υπέρογκα πόσα για να μετράνε οι σπουδές μας, είναι βία να μην μπορούμε να εργαστούμε αξιοπρεπώς, είναι βία να πηγαίνουμε σούπερ μάρκετ με κουπόνια, είναι βία να μην υπάρχουν φάρμακα και σωστές παροχές δημόσιας υγείας, είναι βία τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να κάνουν τα στραβά μάτια και να ξεπλένουν τους υπεύθυνους, είναι βία να πεθαίνουμε σε μια απλή μετακίνηση με το τρένο από Αθήνα για Θεσσαλονίκη για να μπορέσει να πλουτίσει μια εταιρία. Όσοι λοιπόν λένε ότι αυτός ο άνευ προηγούμενου αγώνας που ξεκίνησε από τον καλλιτεχνικό χώρο και επεκτάθηκε σε όλη την Ελλάδα με απίστευτες κινητοποιήσεις είναι βία, τότε πρέπει να αναρωτηθούν τι είναι το να ξυπνάς κάθε μέρα και να μην είσαι σίγουρος για το μέλλον και την ζωή σου. Στην αριστουργηματική ταινία του μεγάλου σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου «Ταξίδι στα Κύθηρα» του 1984, ο Γιώργος Νέζος ως Παναγιώτης λέει την εξής ατάκα στον φίλο του Σπύρο που ενσαρκώνει ο Μάνος Κατράκης:

« Και τώρα έρχονται να ξεπουλήσουν ότι απόμεινε. Ξεπουλάνε το χιόνι τ ’ουρανού, Σπύρο.» 

Σήμερα 40 χρόνια μετά συντελείται ακριβώς αυτή η φράση. Ξεπουλάνε το νερό που πίνουμε, τον αέρα που αναπνέουμε, το χώμα που πατάμε. Ξεπουλάνε την ανάγκη μας για έκφραση, το δικαίωμα μας στην ζωή. Γι ’αυτό το ΠΔ85 και το καλλιτεχνικό κίνημα μας αφορά όλους, γι’ αυτό το έγκλημα στα Τέμπη μας αφορά όλους. Πρέπει όλοι να συσπειρωθούμε, να αγωνιστούμε συλλογικά για μια καλύτερη ζωή, για ένα καλύτερο αύριο.

CR: Μέχρι που σκοπεύετε να φτάσετε;

Σκοπεύουμε να συνεχίσουμε σαν ομάδα την προσπάθεια μας για την ικανοποίηση των δίκαιων αιτημάτων μας. Θα συνεχίσουμε να είμαστε παρόντα ως πρωτοβουλία Σταυράκου στις καταλήψεις, στις πορείες, στις κινητοποιήσεις, σε κάθε είδους δράσεις. Είτε πρόκειται για το καλλιτεχνικό ζήτημα, είτε πρόκειται για τα αιτήματα των εργαζομένων στην υγεία, στην παιδεία, στα μέσα μαζικής μεταφοράς, των εργαζομένων της ΒΙΟΜΕ και σε κάθε άλλο χώρο. Όσα χημικά κι αν φάμε θα συνεχίζουμε να είμαστε στο πλευρό προσπαθειών των ανθρώπων που ζητούν δικαιοσύνη, όπως της 12χρονης από τον Κολωνό, όπως της οικογένειας του Ιάσονα, όπως της οικογένειας του Ζακ. Σκοπεύουμε να δυναμώσουμε το κάλεσμα μας και τις πιέσεις σε όλα τα εργατικά σωματεία και συλλόγους στον χώρο του κινηματογράφου για την συσπείρωση μας και την κοινή μας μάχη για ένα καλύτερο μέλλον. Σ' αυτό το πλαίσιο, το Σάββατο 11/03 πραγματοποιήσαμε παρέμβαση στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, σε ταινία του διαγωνιστικού τμήματος, έλληνα σκηνοθέτη, με πανό, ανάγνωση κειμένου και κεντρικό μας πρόταγμα ότι οι ζωές μας μετράνε. Ήδη οργανώνουμε και άλλες κινηματογραφικές δράσεις και παρεμβάσεις για να έρθουμε όλοι πιο κοντά ειδικά στην κινηματογραφική κοινότητα, να συζητήσουμε, να προβληματιστούμε, να διεκδικήσουμε, για να ακουστούν τα αιτήματα και οι ανάγκες μας όσο περισσότερο γίνεται.

Δεν χρειάζεται να πούμε τίποτα άλλο. Οι καλλιτέχνες και οι διαδηλωτές μιλάνε, λένε αυτά που δεν έχουμε το θάρρος να πούμε εμείς. Σειρά μας τώρα να ακούσουμε.