‘Πολλές φορές νιώθω πως δεν έχω δικαίωμα να βρίσκομαι στο μέρος που είμαι, γι’ αυτό και συνεχίζω να κινούμαι’, αποκαλύπτει ο Richard Harris στη Monica Vitti στο ‘Red Desert’ του Michelangelo Antonioni. Φράση που έχουμε διαπιστώσει, ότι ‘χρωματίζεται’ σε όλη τη φιλμογραφία του Ιταλού.
Στο ‘Red Desert’ ( ελ. ‘Κόκκινη Έρημος’, ιτ. ‘Il deserto rosso’), το οποίο βγήκε στις αίθουσες το 1964, ακολουθούμε τη Monica Vitti, σε μία βιομηχανική ιταλική πόλη, να διαχειρίζεται ένα πρόσφατο προσωπικό αυτοκινητιστικό δυστύχημα, τη σχέση της με το σύζυγο και το παιδί της και την εισβολή του Richard Harris στη ζωή της, ο οποίος υποδύεται ένα μηχανικό του τοπικού εργοστασίου. Κενή από κάθε συναίσθημα εκτός του φόβου και ούσα αδύνατη να αγαπήσει όπως πρέπει και θέλει την οικογένεια της, περιπλανιέται κυριολεκτικά και μεταφορικά στο ομιχλώδες, απόκοσμο τοπίο υπό τη συντροφιά του Harris. O Corrado Zeller (R. Harris), έχοντας πάντα και ένα υποβόσκων ερωτικό κίνητρο, προσδίδει στις αλληλεπιδράσεις του με τη Giuliana (M. Vitti) ένα ψυχοθεραπευτικό χαρακτήρα, ωστόσο οι βάσεις της ανοικειότητας και της αποξένωσης της είναι τόσο στέρεες που ακόμη και η σεξουαλική εκπλήρωση δεν θα αποτελέσει λύση στο πρόβλημα της. Επιπλέον, θίγονται θέματα περιβαλλοντικά και βιομηχανοποίησης, τα οποία το σινεμά (βλ. αμερικανικό) της εποχής αγνοούσε, δείχνοντας τα αλλοιωμένα φυσικά τοπία (μαγική η σύντομη καλοκαιρινή σκηνή που αφηγείται η πρωταγωνίστρια και λειτουργεί σα κοντράστ!) και τις αντιαισθητικές εργοστασιακές εγκαταστάσεις.
Τεχνικά, είναι φανερές οι ομοιότητες της ταινίας με το φορμαλισμό της θρυλικής τριλογίας του Antonioni. Αργόσυρτα, μακρινά πλάνα και στιλιζαρισμένα κάδρα κυριαρχούν όπως στη ‘Περιπέτεια’, στη ‘Νύχτα’, και στην ‘Έκλειψη’. Η πρώτη του έγχρωμη ταινία και για να πετύχει το επιθυμητό αισθητικό αποτέλεσμα έφτασε στο σημείο να βάψει τα δέντρα και το γρασίδι του μέρους. Εδώ βλέπουμε την ιστορία να εκτυλίσσεται σε ένα τοπίο άκρως φουτουριστικό, με τρομακτικές καμινάδες, απέραντη ομίχλη, ογκώδη εργοστάσια. Όπως έχει γράψει και ο κριτικός Andrew Sarris, ‘οι ταινίες και η αισθητική του Antonioni αποτυπώνουν μία αρχιτεκτονική άγχους’.
Τους δύο πυρήνες της ταινίας αποτελούν φυσικά η Vitti και ο Harris. Η μεν, αν και πολλές φορές, επιδίδεται σε μία υπερβολή κινήσεων, συναισθημάτων και υποκριτικής επιτήδευσης, επικοινωνεί τη ματαιότητα και την ατέρμονη συναισθηματική απομόνωση που ζητά ο σκηνοθέτης. Ο δε Harris, αν και ντουμπλαρισμένος φωνητικά με Ιταλό ηθοποιό, μας προσφέρει μία μοναδική ερμηνεία, ισάξια της θεατρικής βρετανικής του εκπαίδευσης. Οι κινήσεις του εκπέμπουν επιβλητικότητα και οι εκφράσεις του δίνουν την αίσθηση πως μεταφέρει στην Ιταλίδα πολλά περισσότερα από όσα λέει με λέξεις.
Όπως στη τελευταία σκηνή, το παιδί αναρωτιέται αν τα πουλιά πεθαίνουν πετώντας πάνω από το τοξικό καπνό και η Giuliana τού απαντά ότι έχουν μάθει να τον αποφεύγουν, κατανοούμε τον ανάλογο τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι εθελοτυφλούν στα προβλήματα τους, προσωπικής και κοινωνικής φύσεως, και επιλέγουν να συνεχίσουν τις ζωές τους αγνοώντας τα. Το ‘Red Desert’ έρχεται να προστεθεί σα κομμάτι στο παζλ του σύμπαντος του Michelangelo Antonioni. Ένα σύμπαν που πλάθουν οι ταινίες του, δίνοντας τόνο υπαρξιακό, ενδοσκοπικό, πολιτικό και φωτίζουν την αποξένωση, την αλλοτρίωση και το αίσθημα του ανεκπλήρωτου.
0 comments