Το 2022 θεωρήθηκε από πολλούς ως μια καλή χρονιά για τον «ποιοτικό» κινηματογράφο. Ανεξάρτητες παραγωγές βρήκαν όλο και μεγαλύτερο κοινό σε σχέση με άλλες χρονιές, με αποτέλεσμα οι ιδιαίτερες τους θεματικές να φτάνουν σε όλο και περισσότερα αυτιά. Τέτοιες θεματικές μπορεί να ήταν πιο, επιφανειακά, απλές και διαχρονικές όπως η ανδρική φιλία και διαμάχη στο The Banshees of Inisherin ή η σχέση μεταξύ πατέρα και κόρης στο Aftersun, αλλά και πιο επίκαιρες όπως το cancel culture με το TÁR. Όμως, ταυτόχρονα, παρατηρήθηκε μια ιδιαίτερη τάση από κάποιους δημιουργούς ταινιών, αυτή της σάτιρας των ανώτερων κοινωνικών τάξεων και γενικά μια κριτική στραμμένη προς τον πλούτο.

Οι τρεις ταινίες του 2022 οι οποίες αναφέρονται περισσότερο ως αυτές που βούτηξαν τα δάχτυλα τους μέσα στο βάζο με την ταξική σάτιρα ήταν το Glass Onion, το The Menu και το Triangle of Sadness. Και οι τρεις αυτές ταινίες τοποθέτησαν απλούς ανθρώπους απέναντι σε σουρεαλ -για τον απλό κόσμο- καταστάσεις και απέναντι σε άτομα της ελίτ. Ακόμα και στο horror-comedy Bodies Bodies Bodies είδαμε μια σάτιρα στοχευμένη προς την υψηλή τάξη, αλλά αυτή τη φορά συνοδευόμενη από μια κριτική και στη Gen Z γενιά. Αυτού του είδους σάτιρα, όμως, δεν φαίνεται να σταματάει ούτε φέτος, μιας και ήδη είχαμε μια ταινία η οποία επίσης ταιριάζει σε όλα τα παραπάνω. Το Infinity Pool του Brandon Cronenberg, κυκλοφόρησε πριν από μερικές εβδομάδες και αν μπορούμε να κρατήσουμε κάτι από αυτή την ταινία, αυτό είναι το πως από τη στιγμή που αυτή η νέα “eat the reach” τάση αρχίζει και συνδυάζεται και με άλλες θεματικές και με άλλα genres, μάλλον ήρθε για να μείνει.

Πολλά, όμως, ερωτήματα δημιουργούνται από αυτή την ξαφνική “έκρηξη” παραγωγής ταινιών οι οποίες με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κριτικάρουν τον πλούτο των λίγων. Αν αφήσουμε στην άκρη τον παράγοντα “κέρδος”, φτάνουμε στο στο ερώτημα για το τι είναι αυτό, τελικά, που ωθεί τα μεγάλα studios παραγωγής και διανομής στο να “ξυπνήσουν” και να επιτρέψουν την κυκλοφορία τέτοιων ταινιών; Ειδικά, κιόλας, όταν τέτοιες ταινίες στοχοποιούν την ίδια τη Χολιγουντιανή ελίτ και έχουν τη δυνατότητα μέσω αυτών τον μεγάλων studios να διαφημιστούν σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού. Μπορούμε, νομίζω, να θεωρήσουμε πως πολλοί σκηνοθέτες ανέκαθεν ήθελαν να θίξουν τέτοια θέματα, αλλά δεν υπήρχε ενδιαφέρον στο επίπεδο των εταιρειών ώστε να δοθεί το πράσινο φως. Άρα, τι είναι, αυτό που κάνει τους ίδιους του παραγωγούς ταινιών να ενδιαφέρονται πλέον να χρηματοδοτήσουν τέτοιου είδους έργα; Μήπως βλέπουν μέσα από τις ιστορίες αυτές τα δικά τους βιώματα ή απλά γοητεύονται από τις ιδέες αποστειρωμένες από τον κοινωνικό αντίκτυπο; Παρόμοια, δηλαδή, με το πως θα γοήτευε οποιονδήποτε δημιουργό ταινιών να κατασκευάσει ένα έργο που διαδραματίζεται στη Μέση-Γη του Τόλκιν, δηλαδή έναν φανταστικό κόσμο στον οποίο οι παραγωγοί δεν πρόκειται να πατήσουν ποτέ, παρά μόνο να τον φανταστούν και να δώσουν το ΟΚ ώστε να απεικονιστεί κινηματογραφικά.

Ίσως ο παραπάνω συλλογισμός για το αν οι παράγωγοι και τα studios επιτρέπουν το οποιοδήποτε συναίσθημα να επηρεάσει τις αποφάσεις τους να είναι αρκετά αφελής και όντως ο βασικός λόγος αυτής της τάσης να είναι το κέρδος. Ο κορεάτικος κινηματογράφος, που ανέκαθεν συμπεριλάμβανε έντονες θεματικές και κριτική στον πλούτο και στο ταξικό χάσμα, γίνεται όλο και πιο δημοφιλής, με το Parasite να είναι αυτό που έδωσε μια τεράστια ώθηση ώστε να γίνει αυτό. Δεν είναι καθόλου παράλογο να θεωρήσουμε πως τα άτομα που “κινούν τα νήματα” των μεγάλων studios να είδαν πως υπάρχει ένα ολόκληρο άθικτο χρυσωρυχείο από ιστορίες οι οποίες σερβίρουν στο κοινό αυτά που ακριβώς θέλει να ακούσει, άσχετα αν έρχονται αντίθετες με τις ίδιες τις πρακτικές της βιομηχανίας του θεάματος. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως τέτοιες αποφάσεις δεν παίρνονται με σκοπό να επιτευχθούν άλλοι στόχοι, θετικοί πάντα για την καλή λειτουργία της βιομηχανίας και του κέρδους. Ίσως, με τη κυκλοφορία τέτοιων ταινιών τα studios προσπαθούν να κάνουν ένα ακόμα διαφημιστικό κόλπο με σκοπό να δείξουν μια καλή εικόνα τύπου “είμαστε με εσάς, όχι με αυτούς”.

Η αλήθεια, όμως, μάλλον βρίσκεται κάπου στη μέση. Τα τελευταία χρόνια τα κοινωνικά θέματα και γενικότερα τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης γίνονται όλο και πιο ηχηρά. Ίσως, πλέον, τέτοιοι ήχοι να είναι ικανοί να τρυπήσουν και να διαπεράσουν και τα πιο χοντρά κοινωνικά στρώματα και να φτάσουν στα αυτιά ατόμων που δεν θα έφταναν ποτέ υπό άλλες συνθήκες. Αν το δούμε μια μία πιο “αισιόδοξη” ματιά, μπορεί, όντως, τα studios να έχουν γίνει πιο ανεκτά στο να επιτρέπουν να παρουσιάζονται πιο χρονικά επείγουσες ιδέες στη μεγάλη οθόνη και να αφήνουν να υπάρχει κάποιου είδους “συμβίωση” μεταξύ πραγματικών καλλιτεχνικών ανησυχιών και κέρδους. Αναμένουμε, πάντως, να δούμε τελικά αν όντως όλο αυτό είναι απλά μια τάση ή κάτι το οποίο, όχι μόνο θα επηρεάσει περισσότερους σκηνοθέτες και δημιουργούς στο να θίξουν τέτοιου είδους θεματικές, αλλά και να επηρεάσει το κοινό και την κοινωνία γενικότερα.