Η Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου) δεν είναι γιορτή. Είναι επανάσταση. Πολλές ταινίες μας μιλούν για την γυναικεία αυτοδιάθεση και την χειραφέτηση στα πατριαρχικά πρότυπα. Το Possession είναι μία από αυτές. Και εξηγώ. Ο χαρακτήρας της Isabelle Adjani είναι μία φιγούρα που αποτελεί σύμβολο της πατριαρχικής καταπίεσης. Η ταινία έχει ψυχαναλυτική υπόσταση και εστιάζει στην εμπειρία της Γυναίκας που, εν ολίγοις, νιώθει εγκλωβισμένη και αντιτίθεται στην εξουσία. 

Επιφανειακά, η υπόθεση μιλά για την Anna (Isabelle Adjani) και τον Mark (Sam Neill), ένα ζευγάρι που φτάνει στον χωρισμό, γιατί δεν έκαναν πια καλό ο ένας στον άλλον. Η ζήλια σε ολέθριο βαθμό και η αποξένωση των χαρακτήρων αποτελούσαν τα βασικά σημεία. Ο Andrzej Żuławski ήταν και ο ίδιος ένα βήμα πριν το διαζύγιο με την τότε σύζυγό του, οπότε λειτούργησε πιο “εμπειρικά”. Ωστόσο, οι αναγνώσεις και οι συμβολισμοί της ταινίας λένε πολλά περισσότερα. 

Ο Πολωνός σκηνοθέτης ανέπτυξε συμβολισμούς στην ταινία που μιλούν τόσο κοινωνικά, όσο και πολιτικά. Στο πρώτο σκέλος, αυτό της κοινωνικής σκοπιάς, βλέπουμε την Anna να καταπιέζεται και να θέλει να ξεφύγει από τον γάμο της, να αμφισβητείται η υπόστασή της ως γυναίκα και να θεωρείται υστερική, επειδή διεκδικεί την ανεξαρτησία της. Ως μητέρα, ενώ έχει αποκτήσει έναν γιο, είναι εξαιρετικά απόμακρη από εκείνον και προσπαθεί να απαρνηθεί με κάθε τρόπο ακόμα έναν ρόλο που της δόθηκε βεβιασμένα: αυτόν της μητέρας. 

Στο πολιτικό σκέλος, γίνεται ξεκάθαρη η διάσπαση που υπάρχει ανάμεσα στους δύο χαρακτήρες της Anna, αλλά και στα όρια μεταξύ πραγματικότητας και παραλογισμού.  Φόντο, το Βερολίνο του Ψυχρού Πολέμου, το οποίο ήταν χωρισμένο σε Ανατολικό και Δυτικό. Επίσης, ο Mark είναι πράκτορας, γεγονός που εντείνει την χρήση εξουσίας πάνω στους ανθρώπους και στην προκειμένη περίπτωση στην σύζυγό του. 

Μιλώντας για τη σκηνοθετική ματιά, δεν γίνεται να μην αναφερθούμε στην σκηνή στο μετρό. Η Anna εκεί βιώνει μια κατάρρευση στα όρια της υστερίας, γεγονός που υποδηλώνει την καταπίεση που βιώνει ως γυναίκα τόσο κοινωνικά, όσο και συναισθηματικά. Ακόμα, αν την προσεγγίσουμε θρησκευτικά, η Anna θα μπορούσε να είναι δαιμονισμένη, η οποία βιώνει σπασμούς, που αντίστοιχους συναντάμε σε εξορκισμό. 

Ευτυχώς το “women written by men”, εν προκειμένω, δεν έχει αρνητική χροιά. Κι αυτό γιατί ο Żuławski προσέγγισε με προσοχή μεν, με ωμό ρεαλισμό και σε disturbing βαθμό δε, τα κατάλοιπα της πατριαρχίας που αποτυπώθηκαν πάνω στους ήρωες. Φρόντισε να δείξει πως η Anna είναι μια γυναίκα που δεν επιθυμεί να συμμορφωθεί με κανέναν ρόλο που της έχει επιβληθεί κοινωνικά, είτε είναι της συζύγου, είτε της μητέρας. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που η ίδια είναι μεταξύ ενός ακόμα διπόλου. Είτε θα ζήσει όπως επιθυμεί ή δεν θα ζήσει καθόλου.

* To κείμενο γράφτηκε με αφορμή την προβολή του Possession το Σάββατο 8 Μαρτίου, ανήμερα της Ημέρας της Γυναίκας, στο Cinobo Πατησίων.