Η περιπλάνηση της Αλίκης (Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων) και το ταξίδι της Τσιχίρο (Ταξίδι στη Χώρα των Θαυμάτων-千と千尋の神隠し) αποτελούν δύο ιστορίες που συγκινούν παιδιά και ενήλικες, αφήνοντας σε κάθε επαναπροβολή μια όλο και πιο έντονη μυστηριακή αίσθηση. Η  ομορφιά που τις ξεχωρίζει κρύβεται ακριβώς στην ικανότητά τους να λειτουργούν ως παρηγορητικά και οπτικά όμορφα παραμύθια, και ταυτόχρονα ως προειδοποίηση για την σκληρή και χαοτική πλευρά του κόσμου. 

Μετά από την παρακολούθηση του Spirited Away 2001, και τριών εκδοχών της Αλίκης, Alice in Wonderland 1951, Alice 1988 (την οποία και προτείνω ως ενδιαφέρουσα παραλλαγή), Alice in Wonderland 2010, ξεχωρίζω και αναλύω πέντε σημεία, που ενώνουν τις δυο πρωταγωνίστριες και μας φέρνουν πιο κοντά στην αλήθεια τους.

Η απληστία ως όχημα της περιπλάνησης και η αυστηρότητά της

Τα δυο κορίτσια βρίσκονται ξαφνικά σε ένα σύμπαν, το όποιο όση παραφροσύνη και αν έχει, άλλη τόση αυστηρότητα φαίνεται ότι τους εκπέμπει όσο προσπαθούν να επιβιώσουν. Από τη μία, γνωρίζουν έναν κόσμο που εύκολα ταυτίζεται με τον κόσμο των «μεγάλων», όπου ό,τι συμβαίνει φαίνεται σχεδόν ανούσιο και πλήττει την λιτή σκέψη της Αλίκης και της Τσιχίρο. Παρακολουθούμε μια πραγματικότητα που αλλάζει, και μαζί της κουβαλά το ένστικτο της επιβίωσης ως μοναδικό τρόπο επίτευξης της ενηλικίωσης, που τα δυο κορίτσια βιώνουν καταναγκαστικά και πρόωρα. Από την άλλη, ένα εύλογο συμπέρασμα είναι πως τίποτα παράξενο δε θα συνέβαινε αν δεν ήταν για την απληστία. Η Αλίκη εξερευνά έναν νέο κόσμο λόγω της περιέργειάς της και της αγωνίας της για το άγνωστο,  χαρακτηριστικά για τα οποία τιμωρείται διαρκώς μέσω των αντιφατικών χαρακτήρων που γνωρίζει. Σε αντίθεση με τις προσωπικές, παρορμητικές επιλογές της μικρής Αλίκης, η Τσιχίρο, αναγκάζεται να εισέλθει σε έναν άγνωστο και σκληρό κόσμο, για να σώσει τους γονείς της, οι οποίοι εξαιτίας της λαιμαργίας τους μεταμορφώνονται σε γουρούνια. Στην περίπτωσή της, κουβαλάει στους ώμους της περισσότερες ευθύνες από όσες αντέχει, κι όμως επιλέγει να σώσει αυτούς που αγαπά με κάθε τρόπο.

 Η προσαρμογή και ο ρόλος του φαγητού 

Αφού ξεκινάει το ιδιαίτερο ταξίδι των κοριτσιών, καταλαβαίνουν πως δεν ανήκουν στο σύμπαν αυτό  και πως η επιβίωσή τους προϋποθέτει αλλαγή. Η έννοια του πειρασμού εξακολουθεί να υπάρχει, όχι ως δοκιμασία, αλλά ως απαραίτητο εργαλείο για την ενσωμάτωσή τους στο νέο περιβάλλον. Και στις δυο περιπτώσεις επιλέγεται το φαγητό, ως δελεαστική δοκιμασία και συνάμα βασική συνήθεια. Η Αλίκη λαχταρώντας να μάθει τι άλλο θα φανερωθεί μπροστά της πίνει από μυστήρια βαζάκια και τρώει μπισκότα ώστε να χωρέσει σε κλειδαρότρυπες, να φτάσει ψηλά τραπέζια, να καταφέρει να κρυφτεί σε κουκλόσπιτα. Αντίστοιχα, η Τσιχίρο, μέσα στη ζάλη του πανικού της, τρώει από μια «μαγική» τροφή που της δίνεται, για να γίνει κυριολεκτικά αόρατη, σε έναν κόσμο όπου η παρουσία της θα προκαλούσε αμέτρητα προβλήματα, χωρίς προφανή λόγο. Βλέπουμε λοιπόν πως κοπιάζουν για να προσαρμοστούν με κάθε μέσο, θέτοντας σε κίνδυνο την ταυτότητά τους.

Θηλυκή επιβλητική φιγούρα

Όσο προχωρούν οι δυο ιστορίες, συναντάμε μια γυναίκα, η οποία, έχοντας εξουσία και εκπέμποντας τρόμο, εμποδίζει τα κορίτσια. Έτσι, η Αλίκη γνωρίζει τη Βασίλισσα, η οποία κυβερνά με έναν απόλυτα αυταρχικό, κυνικό και βίαιο τρόπο τα τραπουλόχαρτα και επηρεάζει τις ζωές όλων των πλασμάτων του σύμπαντός της, με ποινές, θανάτους και ποικίλους παράλογους νόμους. Η ίδια η Αλίκη μάλιστα κινδυνεύει εξαιτίας της, ενώ έχουμε συνεχώς την αίσθηση πως η Βασίλισσα έχει στο στόχαστρο μόνο την ίδια. Με την αντίστοιχη πάρωρη αυστηρότητα φέρεται και η θρυλική μάγισσα Γιουμπάμπα στην Τσιχίρο, όταν της παραδίδει ανέφικτες εργασίες στο βασίλειό της για να την εξαντλήσει ή όταν της αναθέτει την φροντίδα του μωρού της.

Η φροντίδα του μωρού

Η παρουσία ενός μωρού στις δυο ιστορίες, μπορεί να αποτελεί λεπτομέρεια των έργων, αλλά ενώνοντας κομμάτια από τα δυο μοτίβα, δημιουργούμε ένα ομοιόμορφο σύνολο που ξεκλειδώνει πιο βαθιά τις ιστορίες. Στην περίπτωση της Αλίκης, προσπαθεί να φροντίσει ένα μωρό, το οποίο τελικά έχει σώμα γουρουνιού. Εδώ θα ήταν ενδιαφέρων ένας παραλληλισμός της ζωώδους μορφής του με την κακομεταχείριση την οποία φαίνεται ότι το βρέφος υφίσταται από τα πλάσματα που η Αλίκη γνωρίζει. Ταυτόχρονα, η Τσχίρο αναλαμβάνει τη φροντίδα ενός τεράστιου μωρού, που ξεφεύγει απόλυτα από την τυπική «χαριτωμένη» εικόνα του παιδιού. Είναι ένα μωρό καλομαθημένο, που θέλει να παίζει, να τρώει και να ζει με τους δικούς του όρους, ενώ ταυτόχρονα η κηδεμόνας του, Γιουμπάμπα, το κρατάει κλειδωμένο. Το ίδιο μεταμορφώνεται τελικά σε ποντίκι, έχοντας πια την ελευθερία να κινηθεί και να πράξει όπως θέλει. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε λοιπόν την κοινή παρουσία ενός μωρού ως σύμβολο του κατάλοιπου της αθωότητας που χαροπαλεύει να μη χαθεί  στον εκάστοτε διεφθαρμένο κόσμο όπου Αλίκη και Τσεχίρο περιπλανιούνται;  Ή ίσως απλά μας υπενθυμίζει πως όπως τα δυο μωρά, έτσι και οι πρωταγωνίστριές μας είναι παιδιά, τα οποία θα ήταν ανέφικτο να αναλάβουν την κηδεμονία-μητρότητα που, έστω για λίγο, τους επιβάλλεται.

Η τελική αίσθηση του ονείρου

Τέλος, η Αλίκη ξυπνάει, σε άλλες εκδοχές στο άνετο κρεβάτι της, σε άλλες στα πόδια της αδερφής της, σε άλλες σε ένα όμορφο λιβάδι, ενώ η Τσιχίρο μαζί με τους γονείς της βρίσκεται ξανά στο τούνελ από το οποίο όλα ξεκίνησαν. Κανένα από τα δυο κορίτσια δεν μπορεί να διακρίνει καθαρά την πραγματικότητα από τη φαντασία του, έτσι το μόνο που μένει είναι μια διαστρεβλωμένη ονειρική εικόνα ενός άλλου κόσμου. Σίγουρα η ανακούφιση και η δικαίωση των κοριτσιών που μπορούν να συνεχίζουν να ζουν στην οικεία πραγματικότητά τους με ασφάλεια και παιδικότητα, είναι έντονη.  

Ωστόσο, δύσκολα πιστεύω, ότι μπορούμε να αγνοήσουμε την αίσθηση που αφήνουν οι ιστορίες, αυτήν του χρόνου που περνάει, της ενηλικίωσης και του ερχομού –αργά ή γρήγορα- σε έναν κόσμο που περιμένει, σε έναν κόσμο που πολλές φορές φαίνεται μεγάλος για όποιον τον «πρωτοδοκιμάζει».